organisatievorm

Organisatievorm is de term die in Nederland wordt gebruikt voor de juridische en organisatorische vorm waaronder een onderneming of vereniging is opgezet. De keuze beïnvloedt wie aansprakelijk is, hoe de besluitvorming is geregeld, hoe winst of vermogen wordt verdeeld en welke belastingregels van toepassing zijn. Meestal wordt onderscheid gemaakt tussen economische rechtsvormen (die rechtspersoonlijkheid hebben en commercieel opereren) en not-for-profit vormen.

Veelvoorkomende vormen zijn: eenmanszaak (eenpersoonlijke onderneming met weinig formaliteiten; de eigenaar is persoonlijk aansprakelijk), en vennootschappen onder firma (vof) waarbij partners hoofdelijk aansprakelijk zijn en er geen aparte rechtspersoonlijkheid is. Besloten vennootschap (BV) en naamloze vennootschap (NV) zijn rechtspersonen met beperkte aansprakelijkheid voor aandeelhouders; de BV is meestal privé, de NV publiek verhandeld. Voor BV en NV geldt doorgaans dat er een notariële akte van oprichting vereist is en inschrijving bij de Kamer van Koophandel; er is sinds lange tijd geen minimumkapitaal vereist.

Stichtingen en verenigingen zijn veelgebruikte non-profit vormen. Een stichting heeft geen leden en wordt bestuurd door een bestuur; een vereniging heeft leden en een bestuur, met statutaire regels en algemene ledenvergadering. Een coöperatie is lidgestuurd en winst kan terugvloeien naar de leden. Een maatschap is met name bekend bij professionals en kent vaak gezamenlijke aansprakelijkheid tussen vennoten. Een commanditaire vennootschap (CV) kent beherende vennoten met onbeperkte aansprakelijkheid en stille vennoten met beperkte aansprakelijkheid.

Bij de keuze speelt naast aansprakelijkheid ook belasting een rol: BV/NV betalen vennootschapsbelasting over winst; stichtingen en verenigingen kunnen onder bepaalde omstandigheden belastingplichtig zijn voor commerciële activiteiten, terwijl hun belangrijkste doel meestal niet-winstgevend is. De organisatievorm heeft daarmee directe consequenties voor financiën, governance en risico’s.