nietfinitief

Nietfinitief is een term uit de Nederlandse grammatica voor verbale vormen die geen tijd, persoon of getal aangeven en daarom niet als finite predicaat van een zin kunnen dienen. Niet-finitieve vormen onderscheiden zich zo van finite vormen, die wél tijd, persoon en getal laten zien.

De belangrijkste niet-finitieve vormen zijn het infinitief, het te-infinitief, het onvoltooid deelwoord en het voltooid deelwoord. Het infinitief is de basale vorm van het werkwoord, meestal eindigend op -en (bijv. lopen, lezen). Het infinitief kan als zelfstandig naamwoord fungeren of dienen als object in een zin: "Leren kost tijd." Na modale hulpwerkwoorden wordt meestal het infinitief gebruikt: "Ik kan zwemmen." Het te-infinitief ontstaat met een voorafgaande “te” en komt voor bij uitdrukkingen van bedoeling, noodzaak of aard: "Het is moeilijk te begrijpen" of "Om te wandelen is er tijd." Het te-infinitief verschijnt ook in constructies zoals "om te + infinitief" en na sommige bijvoeglijke uitdrukkingen.

Het onvoltooid deelwoord, ook wel present participle genoemd, is een niet-finite vorm die vaak als bijvoeglijk naamwoord of adverbiale bepaling optreedt: "de lopende man" of "lopende stroom." In de moderne taal komt deze vorm minder frequent voor dan in oudere stijlen, maar hij blijft gangbaar in bepaalde adjectivale uitingen.

Het voltooid deelwoord is een andere veelvoorkomende niet-finitieve vorm en vormt samen met hulpwerkwoorden de voltooide tijden (bijv. hebben/hebben gelopen, zijn gegaan). Daarnaast kan het voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord optreden: "de gekochte auto" of met bepalingen zoals "reeds voltooide reizen."

Samengevat zijn niet-finitieve vormen essentieel voor het uitdrukken van acties zonder persoonlijke tijdsbepaling en vormen ze een belangrijk contrast met finite werkwoordsvormen.