tijdsbepaling

Tijdsbepaling, of datering, is het bepalen van de leeftijd of de tijdspositie van een gebeurtenis, voorwerp of aardlaag. Er is een onderscheid tussen absolute dating, waarbij een leeftijd in jaren wordt gegeven, en relatieve dating, die de volgorde ten opzichte van andere lagen of materialen vaststelt zonder een concreet jaartal.

Absolute dating omvat methoden die een kwantitatieve tijdsindicatie opleveren. Voor organisch materiaal is koolstof-14-datering veelgebruikt, met betrouwbaarheidsintervallen afhankelijk van datum en calibratie. Voor oudere materialen worden kalium-argon- en uranium-lead-datering toegepast op gesteenten en mineralen zoals zirkon. Daarnaast bestaan luminescentiedateringstechnieken, zoals thermoluminescentie en optisch gestimuleerde luminescentie, die de tijd meten sinds de laatste blootstelling aan warmte of licht. Dendrochronologie, de jaartelling op basis van boomringen, biedt hoge resolutie in perioden waarin bomen zich goed hebben kunnen vormen. Kalibratiecurves (zoals IntCal) verbeteren de nauwkeurigheid van koolstof-14-datering en zijn essentieel bij de interpretatie.

Relatieve dating bepaalt de volgorde van gebeurtenissen zonder exacte jaartallen. Stratigrafie legt lagen en deposities vast op basis van superpositie en de afwezigheid van contradicties. Biostratigrafie maakt gebruik van indexfossielen om perioden te associëren met bepaalde tijdslagen. Magnetostratigrafie kijkt naar verschuivingen in het aardmagnetisch veld door de tijd. Doorsnijdende relaties helpen bepalen welke structuur of sedimentouder is dan de andere.

Toepassingen bevinden zich voornamelijk in archeologie, geologie, paleontologie en klimaatonderzoek. Elke methode kent onzekerheden door materiaalkwaliteit, contaminatie, degradatie en calibratieproblemen; daarom spreken wetenschappers vaak meerdere technieken aan om een nauwkeuriger beeld te krijgen.