tijdspositie

Tijdspositie is een term uit de Nederlandse taalkunde en narratologie die de temporele positie van gebeurtenissen beschrijft ten opzichte van het moment van spreken en, in verhalen, ten opzichte van de verteller of de narratieve tijdlijn.

In de taalkunde gaat het om de relatie tussen tijd, tijdsvormen en tijdsaanduidingen. Gebeurtenissen kunnen worden geplaatst in heden, verleden of toekomst, zoals blijkt uit tegenwoordige tijd, verleden tijd en toekomstige tijd, en ondersteund door tijdsaanduidingen als nu, gisteren en morgen.

In narratologie bepaalt de tijdspositie de volgorde en het raam waarin gebeurtenissen aan de lezer worden gepresenteerd. De vertelde tijd kan overeenkomen met de actuele vertellertijd of daarvan afwijken. Verhalen gebruiken verschuivingen in tijd, zoals analepsis (flashback) en prolepsis (foreshadowing), om de temporele structuur te sturen.

Het begrip is relevant voor grammatica, literatuurstudie en automatische taalverwerking. In NLP en annotatie helpt tijdspositie bij het ordenen van gebeurtenissen en het bepalen van de chronologie van een tekst.