narcistische

Narcistische is een term uit de psychologie die verwijst naar persoonlijkheidstrekken die verband houden met narcisme. In de klinische context onderscheidt men narcistische trekken als onderdeel van een persoonlijkheidspatroon van een narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS) of Narcistische Persoonlijkheidsstoornis, van normale variatie in zelfbeeld en interpersoonlijke oriëntatie. De term is afgeleid van Narcissus uit de Griekse mythologie, waarmee een overdreven zelfbeeld en behoefte aan bewondering worden onderstreept.

Kenmerken van narcistische trekken omvatten meestal grandiositeit, fantasieën van onbeperkt succes, macht of schoonheid, het gevoel speciaal en uniek te zijn, en de behoefte aan excessive bewondering. Personen met deze trekken kunnen interpersoonlijk exploitatief handelen vertonen, hebben vaak een beperkt vermogen tot empathie, kunnen jaloers zijn op anderen of menen dat anderen jaloers op henzelf zijn, en tonen vaak arrogant of neerbuigende gedrag. Het verschil tussen normale, soms gezonde zelfwaardering en een stoornis ligt in de mate, duur en de mate waarin het functioneren wordt verstoord.

Oorzaken en verloop zijn multifactorieel, waarbij genetische aanleg, opvoeding en omgevingsfactoren een rol spelen. Behandeling van ernstig narcistische patronen gebeurt meestal met psychotherapie, zoals psychodynamische of cognitieve-behaviorale benaderingen, gericht op het vergroten van empathie en het verbeteren van relaties. Medicatie speelt doorgaans een ondersteunende rol bij comorbide aandoeningen zoals depressie of angst. Prognose varieert sterk en is afhankelijk van motivatie en langdurige behandeling.