Persoonlijkheidsstoornis

Een persoonlijkheidsstoornis is een langdurig patroon van innerlijke ervaringen en gedragingen dat afwijkt van wat in de cultuur als normaal wordt gezien. Het patroon is persistent, inflexibel en leidt tot significant lijden of beperkingen in sociaal, beroepsmatig of ander functioneren. De stoornis begint meestal in de adolescentie of vroege volwassenheid en blijft vaak langdurig bestaan.

Classificatie gebeurt vaak volgens de DSM-5 en ICD-11 en wordt onderverdeeld in drie clusters. Cluster A omvat excentrieke stoornissen zoals paranoïde, schizoid en schizotypisch. Cluster B omvat dramatische of impulsieve stoornissen zoals antisociale, borderline, narcistische en histrionische. Cluster C omvat angstige stoornissen zoals vermijdende, afhankelijke en obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis. De aanwezigheid van meerdere persoonlijkheidskenmerken in combinatie met aanzienlijke distress of beperkingen is kenmerkend.

Diagnose gebeurt door een gekwalificeerde professional aan de hand van klinisch interview, observatie en het uitsluiten van andere oorzaken zoals middelengebruik of een andere psychische aandoening. Een persoonlijkheidsstoornis gaat vaak gepaard met comorbide stemmings- of angststoornissen en kan leiden tot moeilijkheden in relaties, werk en zelfbeeld.

Behandeling richt zich op langdurige psychotherapie. Voorbeelden zijn cognitieve gedragstherapie, schematherapie en (dialectische) gedragstherapie, vaak in combinatie met groeps- of familieondersteuning. Medicatie kan symptoomgericht worden ingezet (bijv. voor depressie of angst), maar behandelt de stoornis als zodanig niet.

Prognose is variabel en hangt samen met tijdige behandeling, comorbiditeit en sociale ondersteuning. Er is doorgaans behoefte aan langdurige begeleiding en follow-up.