marktkoncentratie

Marktkoncentratie is de mate waarin een markt wordt gedomineerd door een klein aantal ondernemingen. Hoe groter de controle van enkele partijen, hoe hoger de concentratie. Dit heeft invloed op prijsvorming, productkeuze en innovatie. In onderzoeken naar mededinging staat concentratie vaak centraal bij het beoordelen van concurrentiepositie en marktdynamiek.

Om concentratie te meten worden meestal indicatoren gebruikt zoals de concentratiecoëfficiënten (bijvoorbeeld CR4, CR8) en de Herfindahl-Hirschman-index (HHI). CR4 geeft het marktaandeel van de vier grootste ondernemingen weer; HHI is de som van de kwadraten van alle marktaandelen en loopt van 0 tot 10.000. Lage concentratie wordt doorgaans geassocieerd met een lage CR en een laag HHI, hoge concentratie met hogere waarden. De exacte interpretatie hangt af van de markt en context.

Oorzaken en marktvormen die marktkoncentratie kunnen veroorzaken of versterken zijn onder meer fusies en overnames, toetredingsbarrières, schaalvoordelen, netwerkeffecten en verticale integratie. Marktvormen variëren van monopolies en duopolie tot oligopolie, waarin een beperkt aantal bedrijven de marktkracht bezit.

Effecten van concentratie zijn uiteenlopend: mogelijk leiden efficiency en schaalvoordelen tot lagere kosten en betere producten, maar er kunnen ook hogere prijzen, minder keuzemogelijkheden en minder prikkels tot innovatie ontstaan. De relatie tussen concentratie en consumentenwelvaart hangt af van dynamische factoren en marktduurzaamheid.

Regulering richt zich op het behoud van een concurrerende markt. In de EU spelen regels uit het mededingingsrecht (vooral artikelen 101 en 102 VWEU) een rol; in Nederland houdt de ACM toezicht, vooral bij fusies en kartelvorming. Bij definities en metingen bestaan wel nuance en regionale verschillen. Het definiëren van de markt en de juiste vergelijking van concurrentie blijven essentieel voor een betrouwbare beoordeling.