insulineresistentie

Insulineresistentie is een toestand waarin cellen in lever, spier en vetweefsel minder responsief zijn op insuline. Daardoor vermindert de insuline-gestuurde opname van glucose en blijft de lever gluconeogenese mogelijk hoog. Vaak ontstaat een compensatoire hyperinsulinemie, waarbij de alvleesklier meer insuline produceert om de bloedsuiker onder controle te houden. In veel gevallen verloopt de aandoening zonder duidelijke klachten.

Oorzaken en risicofactoren zijn multifactoriëel. Belangrijke factoren zijn obesitas met vooral viscerale vetophoping, weinig lichamelijke activiteit, genetische aanleg en ontstekings- of lipotoxische processen die de insulinesignalering verstoren. Insulineresistentie gaat vaak gepaard met metabolisch syndroom en voelt zich als een forser risico op type 2 diabetes en hart- en vaatziekten.

Diagnose is niet gebonden aan één universele test. Soms wordt het beoordeeld aan de hand van insuline- en glucoseparameters, bijvoorbeeld met HOMA-IR of QUICKI als indirecte maatregelen. De euglycemische clamp is de gouden standaard, maar wordt vrijwel nooit routinematig toegepast. Klinische aanwijzingen zoals acanthosis nigricans kunnen wijzen op insulineresistentie.

Behandeling richt zich op leefstijl en bestrijding van onderliggende factoren. Gewichtsverlies door caloriebeperking en regelmatige lichaamsbeweging (bij voorkeur minstens 150 minuten per week) verbeteren de insulinegevoeligheid. Een vezelrijk, mediterraan georiënteerd dieet wordt aanbevolen. Medicatie zoals metformine kan de leverinsulinegevoeligheid verbeteren; andere middelen worden alleen bij specifieke omstandigheden overwogen. Prognose is afhankelijk van tijdige herkenning en succes van leefstijlveranderingen; zonder adequate aanpak neemt het risico op type 2 diabetes en cardiovasculaire aandoeningen toe.