hiérarchie

Hiërarchie is een systeem waarin entiteiten worden gerangschikt volgens een rangorde van autoriteit, status of niveau. Het concept komt voor in vele domeinen, van sociale en organisatorische structuren tot biologische classificatie en informatiebeheer. De term is afgeleid van het Griekse hieros ('heilig') en archē ('heerschappij'), en duidt op een gelaagde ordening waarin hogere niveaus gezag of controle over lagere niveaus uitoefenen.

In organisaties verwijst een formele hiërarchie naar een organogram met meerdere niveaus, van topmanagement tot uitvoerend personeel. Daarnaast bestaan informele hiërarchieën die ontstaan door expertise, reputatie of netwerken. Sommige organisaties kiezen voor platte structuren met weinig lagen, of voor matrixstructuren waarin verantwoordelijkheden en bevoegdheden over meerdere lijnen lopen.

Bij biologische classificatie verwijst hiërarchie naar niveaus van taxonomie: domein, rijk, stam, klasse, orde, familie, geslacht en soort. In ecologie kan men spreken van hiërarchieën van organismen, populaties en ecosystemen. In informatie- en computersystemen verwijst hiërarchie naar lagen van abstractie of controle, zoals data, informatie en kennis, en naar gelaagde beveiligingsarchitecturen.

De belangrijkste functies van hiërarchie zijn orde, gecoördineerde besluitvorming en duidelijke verantwoordelijkheid, evenals gerichte toewijzing van middelen. Nadelen kunnen bestaan uit beperkte innovatie, tragere communicatie en potentiële concentratie van macht. Kritieken richten zich op ongelijkheid en de belemmering van input van lagere niveaus.

Moderne organisatorische ontwerpen combineren hiërarchische elementen met meer lineaire of netwerkachtige vormen. Voorbeelden zijn matrixorganisaties, holacracy en netwerkgovernance, die streven naar flexibiliteit terwijl verantwoording behouden blijft.