desublimeren

Desublimeren is het proces waarbij een stof direct van de gasfase naar de vaste stof overgaat, zonder door de vloeibare fase te gaan. Het is daarmee het omgekeerde van sublimatie (vast naar gas). In sommige bronnen wordt desublimeren ook wel deposito of afzetting genoemd. Het treedt op bij lage temperaturen en/of wanneer een gas in contact komt met een koud oppervlak, waardoor moleculen hun kinetische energie verliezen en kristallen vormen op het oppervlak of in de nabijheid ervan.

Mechanisme en condities: desublimeren vindt plaats wanneer de omstandigheden zodanig zijn dat de gasfase onder de kritische vapourdruk van de vaste stof ligt bij die temperatuur, waardoor directe omzetting naar een vaste fase thermodynamisch gunstig is. In de praktijk is het veelvuldig zichtbaar bij rijpvorming: waterdamp zet direct om in ijskristallen op ramen of andere koude oppervlakken. Een andere gangbare vorm is de afzetting van koolstofdioxide als droog ijs op koele oppervlakken in laboratorium- of industriële omgevingen.

Voorbeelden en toepassingen: rijp en frost op ramen zijn alledaagse voorbeelden van desublimeren. In laboratorium- en procesomgevingen komt desublimeren voor bij cryogene toediening en in vacuum-depositieprocessen waarbij materialen zoals metalen, oxiden of koolstofhoudende lagen direct uit de gasfase op een oppervlak afzetten. In technologisch gebruik kan desublimeren onder gecontroleerde omstandigheden worden toegepast voor de vorming van dunne films of poederachtige afzettingen.

Relatie met andere fasen: bij water zorgt desublimeren vaak voor rijp of frost onder koude omstandigheden. In systemen waar vacuum of lage temperatuur heerst, kan afzetting van stof of dampen ongewenst zijn, waardoor het ontwerp van apparatuur en processen rekening houdt met beheersing van temperatuur en druk.