deescaleren

De-escaleren, ook wel de-escalatie genoemd, is het proces waarbij de intensiteit van een conflict, agressie of crisissituatie wordt verminderd door gerichte communicatie en handelingen. Het doel is het risico te verkleinen, schade te voorkomen en een verdere escalatie tegen te gaan. De methode wordt toegepast in onder meer politie en justitie, gezondheidszorg, onderwijs, maatschappelijke dienstverlening en klantenservice.

Belangrijke uitgangspunten zijn veiligheid, kalmte, een niet bedreigende houding, actief luisteren en empathie. Daarnaast staan duidelijke taal, respect voor de ander, het geven van keuzes en het stellen van grenzen centraal. Tijd en ruimte bieden kunnen helpen om de situatie af te laten nemen.

Technieken omvatten een kalme stem, een langzamer spreektempo, open lichaamstaal, voldoende afstand en niet-gewelddadige bewegingen. Het erkennen van gevoelens, parafraseren of samenvatten, het stellen van open vragen, het aanbieden van keuzes en het vermijden van triggers zijn veelgebruikte aanpakken. Bij ernstigere escalatie kan afstand nemen en het inschakelen van hulp noodzakelijk zijn.

Een veelgebruikt stappenplan is: 1) risicobeoordeling, 2) veiligheid vaststellen, 3) communicatie starten, 4) proberen te de-escaleren, 5) bepalen welke vervolgstappen nodig zijn (zoals meer afstand nemen of hulp inschakelen).

De-escalatie is geen vervanging voor handhaving, beveiliging of medische interventie. Het werkt niet altijd als de betrokkene een duidelijke dreiging uitstrekt, bij gebrek aan capaciteit of bij cultuur- of taalverschillen. Het vergt training, duidelijke procedures en continue evaluatie; de effectiviteit varieert per context.

In beleid en praktijk wordt de-escalatie ondersteund door trainingen zoals crisisinterventie en de-escalatietraining bij hulpdiensten, zorginstellingen en in het onderwijs. Het is vaak onderdeel van bredere conflicthantering en communicatieprogramma's.