chronelijk

Chronelijk is een oud- of zelden gebruikt bijvoeglijk naamwoord in het Nederlands dat betrekking heeft op tijd of op volgorde in de tijd. In hedendaags Nederlands is de gangbare term voor dit concept chronologisch, wat verwijst naar zaken die in de tijd zijn gerangschikt of volgens tijdsverloop plaatsvinden. Chronelijk komt voor in oudere teksten en in literaire of formelere registers, maar is in dagelijks taalgebruik zelden te horen.

Wat betekent het precies en hoe wordt het gebruikt? Het woord is historisch gevormd vanuit het Griekse chronos (tijd) via een Latijnse en vervolgens Nederlandse uitgang, en draagt daarmee de betekenis van tijd- of volgordeverwant. In moderne standaardtaal wordt vaak gekozen voor chronologisch wanneer men een tijdsvolgorde of tijdsbeoordeling beschrijft. Aantal keren kan chronelijk ook als plechtige of archaïsche variant klinken, waardoor het minder geschikt is voor alledaags taalgebruik.

Voorbeelden van gebruik zijn beperkt en meestal historisch of stijlrijk: een chronelijk verslag zou in hedendaagse taal beter worden aangeduid als een chronologisch verslag; een chronelijk overzicht kan klinken als een literaire of formele formulering. Het is belangrijk om chronelijk te onderscheiden van chronisch, een ander woord dat lang aanhoudend of blijvend betekent en dus niet verwisselbaar is.

Zie ook: chronologie, chronologisch, chroniek, tijd. Voor nadere verduidelijking kan men verwijzen naar etymologische woordenboeken en naslagwerken over Nederlandse woordvormingen.