chemokinen

Chemokinen zijn een familie van kleine cytokinen die de migratie van cellen binnen het immuunsysteem reguleren. Ze worden meestal door weefsels en cellen uitgescheiden en zijn ongeveer 8 tot 12 kilodalton van massa. Een kenmerkende eigenschap is het conserve patroon van cysteïne residuen, waardoor chemokinen worden onderverdeeld in vier subfamilies: CXC, CC, CX3C en XC. Door hun chemotactische werking leiden ze de beweging van leukocyten naar plaatsen van infectie, ontsteking of weefselherstel.

Chemokinen werken door binding aan specifieke receptoren op doelcellen. Deze receptoren behoren tot de familie van G-eiwit-gekoppelde receptoren (GPCRs) en worden aangeduid met CCR, CXCR, CX3CR1 of XCR1. Receptor-chemokinemengsels zorgen voor signaaltransductie die migratie, activering en adhesie van de doelcellen aanstuurt. Door het vormen van chemische gradienten sturen zij cellen naar de juiste lokalisaties.

Chemokinen worden geproduceerd door diverse cellen, waaronder macrofagen, dendritische cellen, endotheelcellen, fibroblasten en enkele stromale cellen. Zij spelen een rol bij de organisatie van de immuunrespons, de verhouding van verschillende leukocyten, en bij processen als angiogenese, weefselherschikking en ontwikkeling van lymfoïde organen. In ontstekingen vergroten ze de aanvoer van neutrofielen, monocyten en T-cellen.

Chemokinen worden onderverdeeld in inflammatoire en homeostatische chemokinen. Voorbeelden zijn CXCL8 (IL-8), een sleutelmolecuul voor neutrofielrekrutering; CXCL12 (SDF-1), betrokken bij stamcellen en migratie; en CX3CL1 (fractalkine), een chemokine met een membraangebonden vorm. De meeste chemokinen hebben meerdere receptorbindpunten en kunnen overlappende functies vertonen.

Een afwijking in chemokine- of receptorwerking speelt een rol bij ontstekingsziekten, auto-immuun aandoeningen en kanker. Therapeutisch gericht onderzoek omvat receptorreceptoren tegen chemokinen; enkele klinisch gebruikte middelen zijn CCR5-antagonist maraviroc voor hiv en CXCR4-antagonist plerixafor voor mobilisatie van hematopoëtische stamcellen. Verder onderzoek richt zich op selectieve modulatie van chemokine-netwerken.