botvorming

Botvorming, of ossificatie, is het proces waarbij botten worden gevormd, ontwikkeld en onderhouden. Het speelt een sleutelrol bij embryonale ontwikkeling en postnatale groei, en bij botherstel na fracturen. Er bestaan twee hoofdtypen: intramembraneuze ossificatie en endochondrale ossificatie.

Intramembraneuze ossificatie vindt plaats wanneer mesenchymcellen rechtstreeks differentiëren tot osteoblasten. Osteoblasten scheiden osteoïd uit, dat mineraliseert tot verweven bot. Dit type ossificatie vormt voornamelijk platte botten zoals delen van de schedel en jukbeenderen, evenals delen van de clavicula, en wordt later herschikt tot lamellair bot tijdens remodeling.

Endochondrale ossificatie verloopt via een kraakbeenmodel: kraakbeen wordt geleidelijk vervangen door botweefsel. Het proces begint met een primair ossificatiecentrum in de diaphyse; bloedvaten en osteoblasten migreren naar het kraakbeenmodel en bouwen bot op terwijl kraakbeen verdwijnt. In de epifysen ontstaan secundaire ossificatiecentra. Groei in lengte vindt plaats bij de epifysiaire groeischijven, waar kraakbeen blijft prolifereren en vervolgens wordt vervangen door bot; uiteindelijk sluiten deze groeischijven na de puberteit.

Botgroei en -onderhoud blijven tijdens het leven doorgaan door botremodellering, waarbij osteoclasten bot afbreken en osteoblasten nieuw bot vormen. Dit onderhoud regelt mineralenhuishouding en past botsterkte aan de mechanische belasting aan. Regulatie gebeurt door factoren als Runx2 en Osterix (osteoblastdifferentiatie), SOX9 (kraakbeenvorming), BMPs en Wnt-signaling (ossificatie), en groeifactoren zoals IHH en FGFs.

Klinisch relevante aspecten omvatten stoornissen in ossificatie en vertraagde of abnormale botvorming, evenals fractuurgenezing die mede door ossificatieprocessen wordt bepaald.