Zandbankvorming

Zandbankvorming is het proces waarbij in kust- en riviermondingsgebieden zand wordt afgezet en zandbanken ontstaan. Zandbanken kunnen zich vormen als langere ruggen of schotsen die parallel aan de kust liggen, maar ook als banken in rivierbeddingen. Ze ontstaan door de afzetting van sediment dat door golven, stromingen en getijden wordt verplaatst en in zones met lagere energieniveaus wordt neergelegd.

De belangrijkste mechanismen zijn transport van zand door golfwerking en stromingen langs de kust, aangevuld met getijstroming. Langdurige aanvoer van zand vanuit rivieren of offshore bronnen kan leiden tot ophoping in ondiepe delen van het kustgebied of in de riviermondingen. De vormen en locaties van zandbanken hangen af van de energiebalans, de richting van wind en water en de beschikbaarheid van sediment.

Zandbanken kunnen tijdelijk of langdurig bestaan. Ze migreren vaak langs de kust als gevolg van voortdurende sedimentaanvoer en veranderende stromingen; hun positie en omvang reageren op windrichting, getij en lokale morfologie. Veranderingen in zeewaterstand, scheepvaart en baggeractiviteiten kunnen de banken ook sneller laten verschuiven.

Menselijke activiteiten beïnvloeden zandbankvorming sterk. Kustbescherming, baggeren, zandwinning en zandtoevoer (suppletie) veranderen de natuurlijke sedimentstroom en kunnen de vorming, migratie of stabiliteit van banken beïnvloeden. Beheers- en monitoringprogramma’s maken gebruik van kaarten, luchtfoto’s en modelleringsinstrumenten om toekomstige bankvorming te voorspellen en veiligheid en ecologie te waarborgen.

Zandbanken leveren habitats voor planten en dieren en spelen een rol in vogel- en vissaleconomie. Tegelijk kunnen ze navigatiehindernissen vormen en aandacht vereisen bij maritieme activiteiten en kustbescherming.