Unambiguousheid

Unambiguousheid is de eigenschap van een uitdrukking, een zin of een systeem om, bij gegeven vorm en context, precies één interpretatie toe te laten. Een begrip of communicatie is onambigue wanneer alle lezers of gebruikers tot dezelfde conclusie komen. Omgekeerd ontstaat ambiguïteit wanneer meerdere interpretaties plausibel zijn. Unambiguousheid is daarom van belang voor duidelijke communicatie en voor formele systemen waar misinterpretaties kosten met zich meebrengen.

In taal onderscheiden we twee hoofdsoorten ambiguïteit: lexicale ambiguïteit en syntactische ambiguïteit. Lexicale ambiguïteit ontstaat bij woorden met meerdere betekenissen, zoals bank in de zin van zitbank versus financiële instelling. Syntactische ambiguïteit ontstaat wanneer een zin op twee manieren geparst kan worden, bijvoorbeeld De schilder zag de jongen met de telescoop. Context, wereldkennis of precieze definities lossen dit doorgaans op.

In logica en informatica is unambiguousheid een formeel doel: een grammatica of syntax moet voor elk geaccepteerd tekenreeks ten minste één of maximaal één parse opleveren. Een grammatica die voor elke string precies één parse geeft, wordt unambiguous genoemd. Dit is gewenst in programmeertalen, dataformaten en communicatiestandaarden omdat het interpretatie eenduidig maakt. In natuurlijke taal is absolute unambiguousheid zelden haalbaar; daarom worden bijvoorbeeld gecontroleerde taalvarianten, formele semantics en expliciete definities gebruikt om misverstanden te beperken.

Samenhangende verwijzing, definities en voorbeeldzinnen dragen bij aan unambiguousheid in zowel menselijke communicatie als geautomatiseerde systemen.