Socialezekerheidsrecht

Socialezekerheidsrecht is de tak van het recht die het sociaal beschermingsstelsel regelt. Het omvat de juridische regels over wie recht heeft op sociale zekerheden, welke voorzieningen er bestaan, hoe deze gefinancierd worden en hoe de uitkeringen en zorg geregeld en gehandhaafd worden. Doel is kwetsbare groepen zoals werkenden, werkloze mensen, zieke en gepensioneerden te beschermen tegen economische risico’s.

In veel landen bestaan verschillende pijlers binnen het socialezekerheidsrecht. De belangrijkste zijn doorgaans de sociale verzekering (inkomensverzekeringen bij arbeidsongeschiktheid, werkloosheid en ouderdom), de ziekte- en arbeidsongeschiktheidszorg (sickness benefits en revalidatie), de zorgverzekering en de langdurige zorg. Ook familiale en kinderbijslag behoren vaak tot dit rechtsgebied. In Nederland bijvoorbeeld is sprake van de Algemene Ouderdomswet (AOW), Algemene Nabestaandenwet (ANW), Werkloosheidswet (WW), Ziektewet (ZW), Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (WIA), Zorgverzekeringswet (ZVW) en Wet langdurige zorg (Wlz); aanvullende regelingen betreffen onder meer Bijstand via gemeenten en kinderbijslag.

Financiering vindt meestal plaats via premies en beleidsmiddelen: premies van werknemers en werkgevers, sociale premies, en soms algemene belastingmiddelen. De uitvoering ligt bij gespecialiseerde instanties zoals uitkeringsinstellingen, sociale verzekeringsbanken en zorgverzekeraars. Besluiten over rechten en plichten staan onder administratief recht en zijn vatbaar voor bezwaar en beroep bij bevoegde rechterlijke of administratieve instanties.

Het socialezekerheidsrecht staat ook in beweging door Europese regelgeving en internationale coördinatie van sociale zekerheidsstelsels, zodat situaties zoals grensarbeid en mobiliteit in Europa kunnen worden afgewogen. Het veld raakt tevens aan arbeidsrecht, fiscaal recht en gezondheidsrecht, met een focus op rechtvaardigheid, toegankelijkheid en uitvoerbaarheid van voorzieningen.