Onderzoekswetenschap

Onderzoekswetenschap is het systematische proces van het vergaren en toetsen van kennis door waarneming, hypothesen, experimenten en analyse. Het leidt tot betrouwbare uitspraken over de realiteit en kan theorieën ontwikkelen of herzien. In bredere zin verwijst de term ook naar de studie van onderzoeksmethoden zelf, met aandacht voor validiteit, betrouwbaarheid, replicatie en onderzoeksontwerpen.

Het vakgebied bestrijkt alle disciplines, van natuurwetenschappen tot sociale en geesteswetenschappen, en omvat zowel empirische als theoretische benaderingen. De kern is de wetenschappelijke methode: observatie, formulering van hypothesen, operationalisering van variabelen, toetsing door experiment of systematische observatie, analyse van data, conclusie en rapportage. Resultaten worden vaak gedeeld via publicaties die onderworpen zijn aan peer review en, steeds vaker, aan open science-praktijken zoals preregistratie en datapublicatie om reproduceerbaarheid te bevorderen.

Ethische normen zijn cruciaal: integriteit, vermijden van fabricatie, manipulatie en plagiaat; naleving van privacy en toestemming bij menselijke deelnemers; dierenwelzijn waar van toepassing; zorgvuldige data- en behoud van vertrouwelijke informatie.

Onderzoeksfinanciering en -organisatie gebeuren via universiteiten, onderzoeksinstituten en overheden, met evaluaties op basis van kwaliteit, innovativiteit en maatschappelijke relevantie.

Open access, data sharing en preregistratie dragen bij aan transparantie. De maatschappelijke rol van onderzoekswetenschap omvat het leveren van kennis voor beleid, technologische vooruitgang en sociale ontwikkeling, terwijl het vakgebied ook kritisch blijft ten aanzien van bias en reproductibiliteitsproblemen en voortdurend streeft naar betere methoden en governance.