manipulatie

Manipulatie is het beïnvloeden van het gedrag, de opvattingen of beslissingen van een persoon of groep, vaak met het doel eigen belangen te dienen. Het onderscheidt zich door een gebrek aan transparantie, subtiele druk of misleiding, waardoor de autonomie van het doelwit kan afnemen. In het algemeen wordt manipulatie gezien als een negatief fenomeen wanneer het zonder instemming of duidelijke informatie gebeurt.

Vormen van manipulatie zijn onder meer emotionele manipulatie (gebruik van schuldgevoel, angst of bewondering om iemand te laten handelen), sociale manipulatie (druk via groepsdruk of reputatie), politieke manipulatie (propaganda en misleidende informatie) en data- of informatie manipulatie (verzwijgen, verdraaien of vals voorstellen van feiten). Ook technieken zoals gaslighting, framing en het selectief presenteren van gegevens komen voor.

Manipulatie kan zowel covert als expliciet zijn en vindt plaats in persoonlijke relaties, op de werkvloer, in marketing en in de politiek. De morele beoordeling is contextafhankelijk: invloed op anderen kan legitiem zijn, maar manipulatie wordt doorgaans veroordeeld als het de autonomie ondermijnt of misbruik maakt van vertrouwen.

Detectie en weerstand tegen manipulatie richten zich op kritisch denken, bronverificatie, transparantie en het stellen van grenzen. Het ontwikkelen van digitale mediawijsheid en gestructureerde besluitvorming helpt om betrouwbaarheid te waarborgen en misbruik te voorkomen.