Nisslsubstantie

Nisslsubstantie is een granular basofiel materiaal in de cellichamen van neuronen, ook wel Nissllichaam of Nissl-korrel genoemd. Het bestaat voornamelijk uit ruw endoplasmatisch reticulum en ribosomen die rijk zijn aan RNA, en verschijnt onder basische kleuringen als korrels.

De substantie ligt vooral in het perikaryon en de proximale dendrieten rondom de kern. In axonen ontbreekt het grotendeels; tegenover neuronen met veel syntheseactiviteit is de Nisslsubstantie duidelijk aanwezig, vooral in grote, metabolisch actieve neuronen zoals motoneuronen.

De Nisslsubstantie dient als centrum voor eiwitsynthese van neuronen, met ribosomen die membraaneiwitten en andere cytosoliële eiwitten vervaardigen die nodig zijn voor onderhoud, herstel en neuronale functies. De hoeveelheid en activiteit van de Nissl-substantie correleren met de synthese-activiteit van de cel.

Kleuring en toepassing: Nissl-staing gebruikt basische kleurstoffen zoals cresylviolet, methyleenblauw of toluidineblauw, waardoor RNA in de ribosomen zichtbaar wordt. Deze staining helpt bij het bepalen van de neuronale cytoarchitectuur, het onderscheiden van neuronale populaties en het beoordelen van de grootte en vorm van neuronen in histologisch materiaal.

Pathologie en klinische relevantie: bij axonale schade kan chromatolyse optreden, waarbij de Nisslsubstantie dispergeert in het cytoplasma als onderdeel van een neuronale stressreactie. Herstel kan leiden tot herverzameling van Nissl-substantie. De term is gebaseerd op observaties van Franz Nissl, die deze structuren met basische kleuring beschreef.