Misperceptie

Misperceptie is een foutieve waarneming van zintuiglijke informatie, waarbij de zintuigen wel signalen doorgeven maar de interpretatie daarvan onjuist is. Het omvat het verkeerd interpreteren van wat iemand ziet, hoort of voelt en kan variëren van kleine vertekeningen tot meer significante misinterpretaties die iemands handelen beïnvloeden.

Misperceptie ontstaat door een interactie tussen de ruwe, bottom-up sensorische input en hogere, top-down cognitieve processen zoals verwachtingen, context, kennis en aandacht. Prikkels worden geïnterpreteerd aan de hand van eerder opgedane ervaringen, wat kan leiden tot biases of conclusies die niet overeenkomen met de feitelijke stimulus. Omgevingsfactoren zoals verlate of verkeerde context, vermoeidheid, stress, afleiding, en het gebruik van alcohol of drugs spelen ook een rol.

Voorbeelden zijn het zien van een schaduw als een persoon, het horen van een geluid als een harde klap in een stille ruimte, of het verkeerd inschatten van afstand of snelheid van een object. Illusies zijn een gerelateerde subvorm waarbij reële prikkels worden waargenomen op een vertekende manier; misperceptie kan breder worden opgevat als elke foutieve interpretatie van stimuli, inclusief ambiguïteit die op verschillende manieren kan worden geïnterpreteerd.

Misperceptie komt bij iedereen voor, maar kan problematisch zijn in dagelijkse situaties en veiligheidskritieke omgevingen. Bij ouderen, bij verminderde zintuigen of onder invloed van middelen neemt de kans toe. In klinische context kan aanhoudende misperceptie een symptoom zijn van aandoeningen zoals delirium, dementie of psychotische stoornissen, en vereist een professionele beoordeling. Verificatie, vermindering van afleiding en overleg met anderen kunnen helpen om mispercepties te verifiëren en te corrigeren.