Laatantieke

Laatantieke is een historisch periodebegrip dat gebruikt wordt in de geschiedenis, kunstgeschiedenis en archeologie om de overgang tussen oudheid en middeleeuwen te beschrijven. De exacte begin- en einddata variëren per regio, maar de periode wordt meestal geplaatst van circa de 3e tot de 8e eeuw. In het Westen eindigt de laatantieke periode vaak bij de val van het West-Romeinse Rijk (rond 476 n.Chr.), terwijl het Byzantijnse Rijk in het oosten nog lang voortduurt en tot in latere eeuwen kan worden gerekend.

Kenmerkend voor laatantiek is de politieke transitie van een centraal gezag in een uitgebreid Romeins systeem naar meer regionale en opeenvolgende koninkrijken. Er vinden ingrijpende economische en sociale veranderingen plaats, zoals urbanisatie en desurbanisatie, migraties en verschuivingen in handelsnetwerken. Religieus gezien markeert deze periode de geleidelijke bekering van de bevolking tot het christendom en de ontwikkeling van een geformaliseerde kerkelijke structuur, inclusief kloosterleven en concilies. Cultureel blijven sommige Romeinse tradities bestaan, met latijnse literatuur en kunst in het Westen en Grieks in het oosten, terwijl nieuwe culturele stromingen ontstaan die de middeleeuwse wereld vormgeven.

De laatantieke periode is een analytische term die de continuïteit met het Oude Rome en de transformatie naar de middeleeuwse orde helpt begrijpen. De precieze grenzen blijven onderwerp van debat onder historici, en regionale variatie is groot. De erfenis van laatantiek omvat juridische en administratieve tradities, de basis voor de Byzantijnse staat, de reorganisatie van kerkgemeenschappen, en de kulturele overgang die Europa naar de middeleeuwen leidde.