Byzantijnse

Byzantijnse is een bijvoeglijk naamwoord in het Nederlands dat verwijst naar Byzantium, Byzantijnse Rijk of Byzantijnse cultuur. De term is afgeleid van Byzantion, de Griekse nederzetting die later Constantinopel werd. Historisch wordt ermee verwezen naar het Oost-Romeinse Rijk dat van circa 330 tot 1453 bestond en naar de kunst, religie en instituties die daarmee samenhingen.

Het Byzantijnse Rijk ziet men als de voortzetting van het Romeinse rijk in het oosten. De hoofdstad was Constantinopel (huidig Istanbul). Het rijk strekte in verschillende perioden uit over de Balkan, Klein-Azië en delen van Syrië, Noord-Afrika en Italië, afhankelijk van oorlogen en diplomatieke verdragen.

Politiek en recht: de keizer had centrale macht en een uitgebreid bureaucratisch apparaat; onder Justinianus I werd het Corpus Juris Civilis verzameld, een invloedrijk rechtsbestand voor lange perioden. Het leger speelde een belangrijke rol in de verdeling van provincies en verdediging.

Religie en cultuur: het rijk behield de orthodoxe christelijke traditie en speelde een sleutelrol in theologie, liturgie en iconografie. Iconen, mozaïeken en architectuur waren kenmerkend; de bouw van Hagia Sophia is een bekend hoogtepunt. Het iconoclasme en het Grote Schisma van 1054 markeren belangrijke religieuze episodes.

Kunst en architectuur: Byzantijnse kunst kenmerkt zich door gestileerde figuren, rijke mozaïeken en een silhouet van koepelvorming bouwkunst. Byzantijnse invloed strekte zich uit tot Zuid-Europa, de Balkan en Rusland, en beïnvloedde latere Europese kunst en architectuur.

Nalatenschap: handel langs de zijderoute, cultureel contact tussen Europa en de islamitische wereld en de overdracht van Grieks-late literatuur naar West-Europa worden aan Byzantijnse cultuur toegeschreven. De val van Constantinopel in 1453 markeert het einde van het rijk, maar de Byzantijnse erfenis leeft voort in religie, kunst en wetenschap.