Incentivebeleid

Incentivebeleid verwijst naar beleidsmaatregelen die bedoeld zijn om het gedrag van individuen of organisaties te beïnvloeden door de kosten en baten van bepaalde handelingen te wijzigen. Het wordt toegepast in zowel het openbaar bestuur als in het bedrijfsleven om acties van actoren af te stemmen op gewenste uitkomsten, zoals productiviteit, duurzaamheid of sociale rechtvaardigheid.

Incentives kunnen financieel of niet-financieel zijn, rechtstreeks of indirect. Financiële incentives omvatten bonussen, subsidies, belastingvoordelen en andere financiële prikkels, evenals boetes bij niet-naleving. Niet-financiële incentives omvatten erkenning, loopbaanontwikkeling, opleidingskansen en betere arbeidsvoorwaarden. Incentiveprogramma's kunnen gericht zijn op individuen, groepen of hele sectoren en kunnen prestatiegericht, resultaatgericht of gedragsgericht zijn.

Ontwerpkeuzes voor incentivebeleid: prikkels moeten aansluiten bij beleidsdoelstellingen, transparant, eenvoudig en voorspelbaar zijn om administratieve lasten en speltheorie te voorkomen. Ze moeten verstoringen minimaliseren en perverse effecten vermijden, zoals verdringing van intrinsieke motivatie. Het is belangrijk om verdelingsimpact te beoordelen en te zorgen voor naleving van juridische en fiscale regels, ook in EU-context.

Evaluatie en bewijs: beleidmakers beoordelen effectiviteit door monitoring, evaluatiestudies en, waar mogelijk, experimentele of quasi-experimentele ontwerpen om causale effecten vast te stellen. Mogelijke nadelen zijn administratieve lasten, ongewenste prikkels en begrotingsdruk.

Voorbeelden: fiscale prikkels voor groene investeringen; subsidies voor onderzoek en ontwikkeling; prestatie-gerelateerde beloning in de publieke sector; resultaatgerichte aanbestedingscontracten; boetes voor vervuiling met daaraan gekoppelde saneringsprikkels.

Incentivebeleid werkt het meest effectief wanneer het is geïntegreerd met bredere beleidsinstrumenten, aangevuld met informatie, regelgeving en capaciteit.