Geloofssysteem

Geloofssysteem is een samenhangend geheel van overtuigingen dat het wereldbeeld, de waarden en gedragsnormen van een individu of groep bepaalt. Het omvat verklaringen over het bestaan en de oorsprong van de werkelijkheid, normen voor goed en kwaad, en vaak recepten voor handelen en rituelen.

Een geloofssysteem kent naast een religieus kader ook seculier en politiek georiënteerde systemen, zoals een wereldbeeld, ethiek en epistemologie. Belangrijke onderdelen zijn een kosmologie of verklaringskader, normen en waarden, aannames over kennis (hoe men tot waarheid komt) en betekenis of doel van het leven. Rituelen, symbolen en institut(en) kunnen het systeem verankeren in dagelijkse praktijk en identiteitsvorming.

Functies zijn onder meer het vergemakkelijken van betekenisgeving, het bieden van een moreel kompas, het versterken van groepsgevoel en het sturen van besluitvorming en gedrag. Een geloofssysteem kan persoonlijk zijn maar ook collectief, zoals in religieuze tradities, ideologische stromingen of maatschappelijke ideologieën.

Geloofssystemen ontstaan en veranderen door socialisatie, ervaring, onderwijs en confrontatie met afwijkende perspectieven. Ze kunnen in de loop der tijd aangepast worden in reactie op nieuwe inzichten of omstandigheden, zonder noodzakelijk af te wijken van hun kernstructuur.

Hoewel religie vaak een zichtbaar onderdeel is van een geloofssysteem, is een geloofssysteem niet per definitie religieus. Het kan ook secularisatie omvatten, zoals humanistische of rationalistische wereldbeelden. Het onderscheid tussen geloof, wetenschap en praktische overtuigingen kan variëren per cultuur.