gedragsnormen

Gedragsnormen zijn collectieve verwachtingen over gepast gedrag binnen een groep, gemeenschap of samenleving. Ze geven vorm aan wat als beleefd, acceptabel en wenselijk wordt gezien en helpen sociale interacties voorspelbaar te maken.

Normen onderscheiden zich van waarden doordat ze gedrag voorschrijven of beperken; waarden zijn gewenste einddoelen, normen vertalen die waarden naar concreet handelen. Gedragsnormen kunnen formeel zijn, zoals wetten en bedrijfsregels, of informeel, zoals omgangsvormen en etiquette.

Informele normen worden vaak via socialisatie aangeleerd en gehandhaafd door sociale sancties zoals schaamte of reputatieschade. Formele normen worden doorgaans afgedwongen via officiële sancties. Een nuttig onderscheid is tussen prescriptieve normen (wat men zou moeten doen) en descriptieve normen (wat men daadwerkelijk doet).

Normen variëren sterk tussen culturen, subculturen en contexten (gezin, school, werk, online omgevingen) en veranderen in de loop van de tijd onder invloed van maatschappelijke ontwikkelingen zoals emancipatie, migratie en technologie.

Gedragsnormen vervullen functies zoals het stabiliseren van samenhang en coördinatie, het expliciteren van verwachtingen voor wederzijdse handelingen, en het bevestigen van groepsidentiteit. In organisaties beïnvloeden normen cultuur, leiderschap en prestaties.

Voorbeelden omvatten punctualiteit en rekening houden met anderen in openbare ruimtes, beleefde communicatie in digitale omgevingen, en het handhaven van privacy en respect. Deviantie ten opzichte van normen kan leiden tot sancties of reputatieschade.