secularisatie

Secularisatie is een sociologisch begrip dat verwijst naar het proces waarbij religie en godsdienst minder invloed uitoefenen op sociale, politieke en institutionele sferen van de samenleving. Het omvat onder meer de verschuiving van religie naar het private domein, de afname van kerkelijke autoriteit in het openbare leven, en de differentiatie van maatschappelijke functies die eerder onder religieuze auspiciën vielen.

Belangrijke indicatoren zijn dalende kerkelijke lidmaatschappen en kerkbezoek, afnemende invloed van religie op onderwijs en staat, en een groeiende publieke sfeer die in toenemende mate wordt gekenmerkt door seculiere of plurale normen. Ook verandert de manier waarop mensen religie beleven en uitdrukken, met meer nadruk op individuele overtuiging naast of in plaats van gemeenschappelijke rituelen.

Oorzaken en mechanismen: secularisatie is vaak verbonden met modernisering, zoals industrialisatie, urbanisatie, toename van onderwijs en wetenschappelijk denken, wat leidt tot differentiatie van maatschappelijke functies en minder behoefte aan religieuze legitimatie van politiek en beleid. Pluralisme, individualisering en democratisering dragen eveneens bij aan een verschuiving naar een privatistere religieuze ervaring en een publieke sfeer die minder door kerkelijke instellingen wordt bepaald.

Kritiek en variatie: de theorie van secularisatie is niet universeel en verloopt niet overal hetzelfde. In verschillende regio's zien we verschillende tempo's en vormen van religieuze betrokkenheid; in sommige contexten zien we religieuze vernieuwing of publieke rol van religie. Sommigen spreken van post-secularisatie of hybride secularisme afhankelijk van de context.

Globale patronen: in veel delen van West-Europa en Noord-Amerika is secularisatie zichtbaar, maar elders blijft religie prominent, of neemt religieuze betrokkenheid in bepaalde arena's toe. Secularisatie blijft een omstreden en genuanceerd fenomeen dat cultuur, politiek en identiteit verweeft.