Geestelijke

Geestelijke is een Nederlands woord met meerdere betekenissen. Als zelfstandig naamwoord verwijst het naar een lid van de geestelijkheid: een priester, predikant of ander geestelijk functionaris binnen een religieuze traditie. In bredere zin kan men ook naar de geestelijkheid als groep verwijzen, bijvoorbeeld als “de geestelijken.” Als bijvoeglijk naamwoord betekent geestelijk “met betrekking tot de geest/ziel of religie” of, in samengestelde termen, “mentaal.” Een bekend voorbeeld is geestelijke gezondheidszorg, waar het woord in de betekenis van “mentaal” wordt gebruikt.

Etymologie en historische context: het woord is afgeleid van geest, met het achtervoegsel -elijk. Oorspronkelijk verwees het vooral naar wat met de ziel of religie te maken heeft en werd het gebruikt voor de religieuze stand. In de Middeleeuwen en vroegmoderne tijd onderscheidde men vaak tussen geestelijkheid en wereldlijke stand (seculieren). De geestelijkheid omvatte priesteressen en priesters, monniken, nonnen en theologen, en vormde een specifieke sociale en institutionele groep binnen de kerk.

Modern gebruik en variatie: in het dagelijkse taalgebruik wordt het zelfstandig naamwoord tegenwoordig vaker vervangen door specifieke functies zoals priester, predikant of imam. Het begrip geestelijkheid blijft in historisch of academisch taalgebruik wel voorkomen, bijvoorbeeld bij teksten over kerkelijk bestel of kerkgeschiedenis. Het bijvoeglijke gebruik van geestelijk komt veel voor in termen als geestelijke gezondheidszorg (mentale gezondheidszorg) of geestelijke leiding, waar het doorgaans “mentaal” of “met betrekking tot de ziel/gedachten” aangeeft.

Zie ook: geestelijkheid, geestelijk, geestelijke gezondheidszorg.