Gedragsveranderingstechnieken

Gedragsveranderingstechnieken (BCTs) zijn systematisch toegepaste methoden en strategieën die gericht zijn op het veranderen van gedrag. Ze worden gebruikt in de gezondheidszorg, preventie, educatie en bedrijfsleven en zijn vaak gebaseerd op wetenschappelijke theorieën uit de gedragswetenschappen. Het doel is om concrete, observeerbare gedragingen te beïnvloeden en te behouden, bijvoorbeeld stoppen met roken, meer bewegen of gezonder eten. Interventies maken vaak gebruik van een combinatie van persoonlijke begeleiding, digitale tools en omgevingsaanpassingen.

Theoretische basis: Verschillende theorieën dienen als raamwerk voor BCTs, zoals het COM-B-model (Capability, Opportunity, Motivation -> Behavior), het Transtheoretische Model (stadia van verandering), de Social Cognitive Theory (zelfeffectiviteit) en de Theory of Planned Behavior (attitudes, subjectieve normen en waargenomen gedragscontrole).

Veelgebruikte technieken zijn onder meer doelstelling en planning, zelfmonitoring (bijv. logboeken of apps), feedback, prompts en cues, reinforcement, bekrachtiging, modelling, probleemoplossing, relapspreventie en motiveringsgesprekken. In onderzoek worden deze technieken vaak gecategoriseerd volgens de Behaviour Change Techniques Taxonomy (BCT Taxonomy) van Abraham en Michie, wat helpt bij het beschrijven en evalueren van interventies.

Toepassingen en effectiviteit: Gedragsveranderingstechnieken worden ingezet voor een breed scala aan gedragingen, van gewicht en voeding tot fysieke activiteit, medicatie-adherence en gezondheidsvaardigheden. De bewijsvoering laat doorgaans kleine tot matige effecten zien, afhankelijk van de context, doelgroep en intensiteit van de interventie. Digitale toepassingen en regelmatige follow-up kunnen de effectiviteit vergroten, mits gepersonaliseerd en ethisch verantwoord toegepast.

Overwegingen en beperkingen: Implementatie vereist afstemming op doelgroep, cultuur en setting. Ethische aspecten betreffen privacy, autonomie en transparantie. Het meten van effectiviteit en procesevaluatie zijn cruciaal, evenals het voorkomen van bias en ongewenste druk. Succes vereist vaak een geïntegreerde aanpak met professionals en langdurige follow-up.