Endotheelgezondheid

Endotheelgezondheid verwijst naar de toestand van het endotheel, de dunne laag cellen die de binnenkant van alle bloedvaten bekleedt. Het endotheel reguleert vasodilatatie en vasoconstrictie, de doorlaatbaarheid van de vaatwand, bloedstolling en ontstekingsreacties, en speelt een cruciale rol bij de transport van voedingsstoffen en immuunresponsen.

Bij gezonde endotheelfunctie produceert het endotheel stikstofoxide (NO) en andere mediatoren die vaatverwijding bevorderen, adhesie- en ontstekingsreacties beperken, en anti-thrombotische eigenschappen ondersteunen. Endotheelgezondheid gaat dus verder dan enkel de structuur; het omvat functionele balans en veerkracht tegen stressoren. Endotheliale disfunctie houdt vaak verband met verminderde NO-productie, verhoogde endothelin-1, oxidatieve stress, inflammatie, verhoogde vaatwanddoorlaatbaarheid en leukocytenadhesie.

Factoren die endotheelgezondheid beïnvloeden zijn onder meer genetische aanleg en leeftijd, maar ook roken, gebrek aan lichaamsbeweging, obesitas, diabetes, hypertensie, dyslipidemie en chronische nierziekte. Dieet en alcoholgebruik spelen eveneens een rol. Een verscheidenheid aan omgevings- en leefstijlfactoren kan endotheelstress vermeerderen of verminderen.

Diagnostische benaderingen omvatten functionele tests zoals flow-mediated dilatatie (FMD) van grote slagaders en laboratoriumindicatoren zoals NO-metabolieten, endothelin-1 en ontstekingsmarkers. Klinische relevantie ligt in het voorkomen van atherosclerose en verwante cardiovasculaire aandoeningen, evenals microvasculaire complicaties bij diabetes en hypertensie.

Verbetering van endotheelgezondheid gebeurt door regelmatige fysieke activiteit, een gezond dieet met veel groenten, fruit, vezels en omega-3 vetzuren, rookstoppogingen, en het beheersen van bloeddruk, cholesterol en bloedsuiker. Medicijnen zoals statines, ACE-remmers en ARB’s kunnen ook gunstige effecten hebben via meerdere mechanismen.