vasodilatatie

Vasodilatatie is de vergroting van de diameter van een bloedvat door ontspanning van het gladde spierweefsel in de vaatwand. Het treft meestal arteriolen en arteriën en verlaagt de perifere weerstand, waardoor de bloedstroom naar weefsels toeneemt. Het speelt een belangrijke rol bij temperatuurregeling, stofwisseling en bloeddrukregulatie.

De belangrijkste mechanismen zijn endotheelfactoren zoals stikstofoxide (NO) en prostacycline (PGI2) die de gladde spier ontspannen via cGMP- of cAMP-signalen. Lokale metabole factoren zoals CO2, H+, adenosine en lactaat stimuleren vasodilatatie bij verhoogde weefselstofwisseling. Hormonen zoals adrenaline kunnen via β2-receptoren ook vasodilatatie veroorzaken, vooral in skeletspier en coronairweefsel, en natriuretische peptiden kunnen relaxatie bevorderen.

Regulatie: vasodilatatie ontstaat uit een combinatie van lokale autoregulatie en centrale controle door het autonome zenuwstelsel en hormonen. Een gezonde endotheelfunctie is cruciaal; endotheliale disfunctie vermindert NO- en PGI2-gestuurde relaxatie en kan verhoogde vaattonus en bloeddruk veroorzaken.

Klinisch en farmacologisch is vasodilatatie relevant bij angina pectoris, hypertensie en hartfalen. Medicijnen die vasodilatatie bevorderen zijn nitraten (bijv. nitroglycerine), calciumkanaalblokkers en PDE5-remmers; ook lokale warmte en ontstekingsmediatoren kunnen vaatverwijding veroorzaken.

Toepassingen in fysiologie: tijdens inspanning en warm weer treedt cutane en musculaire vasodilatatie op om warmte af te geven en de bloedtoevoer te reguleren. In ziektebeelden kan overmatige vasodilatatie leiden tot orthostatische hypotensie of shock bij septische ontsteking.