endotheelfunctie

Endotheelfunctie verwijst naar de reeks functies die het endotheel uitvoert, de laag plaveiselcellen die de binnenkant van alle bloedvaten en het hart bekleden. Deze functies omvatten vasomotorische regulatie, barrière- en selectieve permeabiliteit, anti-coagulante en pro-fibrinolytische eigenschappen, immuun- en ontstekingsregulatie, en angiogenese. Door deze rol houdt het endotheel de bloeddruk, de doorbloeding van weefsels en de bloedstolling in balans.

Belangrijke mechanismen omvatten onder meer de productie van stikstofoxide (NO) via endotelethelichaam nitric oxide synthase (eNOS), wat vaatverwijding bevordert; tegenhangers zoals endothelin-1 die vasoconstrictie kunnen veroorzaken; prostacycline en endothelium-derived hyperpolarizing factor (EDHF). Daarnaast speelt de glycocalyx een rol in barrièrefuncties, en heeft het endotheel systemen voor trombose en fibrinolyse, zoals thrombomoduline en t-PA, die de bloedstolling en afbraak ervan reguleren. Het endotheel reguleert ook adhesie van leukocyten en ontstekingsreacties en is betrokken bij angiogenese en microcirculatie.

Endotheelfunctie is een belangrijke indicator van cardiovasculair risico. Endotheel-dysfunctie gaat samen met verhoogde oxidatieve stress en inflammatoire activiteit en wordt gezien als een vroege stap in atherosclerose. Belangrijke risicofactoren zijn roken, hypertensie, diabetes, hyperlipidemie, obesitas en een sedentair bestaan. Diagnostiek omvat onder meer flow-mediated dilatatie (FMD) bij echografie, en aanvullende tests zoals perifere tonometrie of biomarkeranalyses.

Verbetering van endotheelfunctie komt door leefstijlveranderingen zoals regelmatige fysieke activiteit, gezonde voeding en stoppen met roken. Medicijnen zoals statines, ACE-remmers of ARB’s kunnen NO-beschikbaarheid en endotheeltherapie verbeteren, vaak naast andere behandeldoelen.