Celonderdelen

Celonderdelen, ook wel organellen genoemd, zijn gespecialiseerde structuren binnen eukaryote cellen die specifieke taken vervullen die nodig zijn voor de stofwisseling, groei en reproductie van de cel. De meeste organellen zijn omgeven door membranen, wat compartimentering mogelijk maakt; sommige componenten, zoals ribosomen, bestaan uit losse moleculen zonder membraan.

De kern bevat het DNA en regelt genexpressie. De kernmembraan met kernporiën scheidt genetisch materiaal van het cytoplasma maar laat transport toe. Mitochondriën leveren energie door celademhaling en bevatten eigen DNA en ribosomen. Chloroplasten (in planten en algen) vangen licht op en voeren fotosynthese uit, ook met eigen DNA en ribosomen. Het endoplasmatisch reticulum vormt een netwerk van membranen: rER met ribosomen synthetiseert eiwitten, sER synthetiseert lipiden en ontgift. Het Golgi-apparaat modificeert, sorteert en verpakt eiwitten en lipiden voor transport. Lysosomen bevatten enzymen voor afbraak; peroxisomen breken vetzuren af en detoxifiëren. Vacuolen slaan water en opslagstoffen op.

Ribosomen vormen eiwitten en bevinden zich vrij in het cytoplasma of gebonden aan het ER. Het cytoskelet biedt structuur, beweging en transport van materialen; centriolen spelen bij veel dierlijke cellen een rol in de celdeling. De plasmamembraan reguleert toelating en uitstoot van stoffen; planten hebben vaak een grote centrale vacuole, een celwand en chloroplasten, terwijl dieren meestal geen chloroplasten hebben en juist een uitgebreider cytoskelet.

In prokaryote cellen ontbreken de meeste membraan-gebonden organellen; zij bevatten wel ribosomen, cytoplasma, een celmembraan en vaak een celwand.