Betekenissen

Betekenissen (meervoud) is een begrip in de taalkunde en semiotiek dat verwijst naar wat een teken, woord of symbool aanduidt of overbrengt. Een woord kan meerdere betekenissen hebben, wat polysemie wordt genoemd; de juiste betekenis verschijnt vaak in het licht van de context en van wie de taal gebruikt. De studie van betekenissen omvat ook hoe een teken verwezen wordt naar de realiteit en welke extra betekenissen, emoties of associaties het oproept.

Denotatie en connotatie zijn centrale termen: denotatie is de letterlijke verwijzing of object waarop het teken duidt, terwijl connotatie de gevoelens, waarden en maatschappelijke associaties omvat die ermee verbonden kunnen zijn. Eenzelfde term kan in verschillende situaties verschillende connotaties hebben.

Betekenissen bestaan op verschillende niveaus. De lexicale betekenis is wat een woord in woordenboekachtige definities heeft; de grammaticale betekenis heeft betrekking op de rol van een woord in een zin; de pragmatische betekenis verwijst naar wat de spreker in een specifieke context bedoelt. Daarnaast spelen relatiebetrekkingen tussen betekenissen een rol: synoniemen, antoniemen, hyperoniemen en hyponiemen beschrijven verwantschappen tussen woorden; polysemie en homonymie dragen bij aan ambiguïteit en variatie.

Taalbetekenissen veranderen door tijd en cultuur: semantische verschuivingen zoals verbreding, verenging, amelioratie of pejoratie laten betekenissen mee evolueren. Een bekend illustratief voorbeeld is het woord bank, dat zowel een meubelstuk als een financiële instelling kan betekenen; de juiste interpretatie hangt af van context en bedoeling.

Betekenissen vormen een centraal onderwerp in communicatie, lexicografie en semantische analyse.