Beheerst

Beheerst is een Nederlands woord dat zowel als het voltooid deelwoord van beheersen dient als als bijvoeglijk naamwoord. Het duidt op beheersing of controle over een onderwerp, vaardigheid of situatie. Daarnaast kan het verwijzen naar een kalme, ingetogen houding, zoals in een beheerst optreden of een beheerst gesprek.

Etymologie en betekenis. Beheersen is samengesteld uit be- plus heersen (de macht hebben over, regeren). De combinatie heeft de nuances van het verkrijgen van macht, controle of deskundigheid over iets. Als voltooide tijd wordt beheerst gebruikt in combinatie met hebben: iemand heeft het onderwerp beheerst. Als bijvoeglijk naamwoord beschrijft beheerst vaak een wijze van handelen of optreden die gedoseerd, zorgvuldig en onder controle is.

Grondbeginselen en gebruik. Beheerst wordt veel gebruikt in onderwijs, wetenschappen, politiek en dagelijks taalgebruik. Het kan verwijzen naar cognitieve of technische beheersing (de stof beheerst hebben) of naar gedragsmatige beheersing (emotionele of sociale beheersing). Een beheerst optreden impliceert vaak evenwicht en geduld, terwijl iemand die een onderwerp beheerst ook zeker en bekwaam overkomt. Verhullend of overdreven gebruik wordt vermeden; in sommige contexten kan beheerd als synoniem voor gecontroleerd klinken.

Verwant vocabulaire. De zelfstandige vorm beheersing verwijst naar de staat van controle of meesterschap. Begrippen als onder controle hebben, meester zijn, of knap beheersen worden in vergelijkbare contexten gebruikt. Een nauw verwant begrip is emotionele beheersing, waarbij men emoties reguleren en gepast reageren. De term onderscheidt zich van algemene kennisverwerving door de nadruk op controle en vaardigheid.

Zie ook: beheersen, beheersing, emotionele regulatie.