Beheersen

Beheersen is een Nederlands werkwoord met de kernbetekenis dat iemand de controle heeft over iets of een vaardigheid onder de knie heeft. Het kan gaan om het beheersen van omstandigheden, zoals een situatie onder controle houden, of om de beheersing van een taal, vak of techniek.

Grammaticaal gezien is beheersen een werkwoord met infinitief beheersen. Tegenwoordige tijd: ik beheers, jij beheerst, hij beheerst; wij beheersen. Verleden tijd: ik beheerde, jij beheerde, hij beheerde; wij beheerden. Voltooid deelwoord: beheerst. De gebiedende wijs is beheers. De passieve vorm bestaat bijvoorbeeld uit wordt beheerst. Het werkwoord gaat meestal samen met directe objecten zoals de taal, de situatie of de vaardigheden.

In gebruik onderscheidt beheersen zich tussen verschillende betekenissen: iemand kan een taal beheersen, wat verwijst naar vloeiendheid en begrip; iemand kan een situatie beheersen, wat duidt op controle en kalm blijven onder druk. In formele contexten kan het duiden op voldoende beheersing van systemen, regels of competenties. Beheersen heeft verwante uitdrukkingen zoals onder de knie krijgen en in controle houden, en het zelfstandig naamwoord beheersing verwijst naar de mate van bekwaamheid.

Etymologisch is beheersen afgeleid van heersen met het prefix be-, waardoor het idee van het verkrijgen van controle of regie ontstaat. Het woord heeft een vergelijkbare positie in het Duits, waar beherrschen hetzelfde concept uitdrukt. Verwante termen zijn beheersing, beheer, controleren en onder de knie krijgen.