Attentiviteit

Attentiviteit is de mate waarin iemand in staat is om de aandacht gericht op een taak of stimulus te houden en daarop adequaat te reageren. In de psychologie en pedagogiek wordt het begrip gebruikt om de kwaliteit van waarneming en respons te beschrijven, en kan het zowel als aanleg (trait) als toestand (state) worden onderzocht. Attentiviteit sluit aan bij werkinhoud, veiligheid en leerresultaten.

Meestal worden drie kerncomponenten onderscheiden: sustained attention (vasthouden van aandacht over langere perioden), selectieve aandacht (het filteren van afleidingen en het richten op relevante stimuli) en verdeeld aandacht (gelijktijdig verwerken van meerdere taken). Daarnaast spelen reactietijd en nauwkeurigheid een rol bij de beoordeling van attentiviteit.

Onderzoek en praktijk gebruiken verschillende meetinstrumenten. Een veelgebruikte taak is de continuous performance task (CPT) om sustained attention te evalueren. De Stroop-taak en soortgelijke inhibitie-taken meten selectieve aandacht en cognitieve controle. Verkennende assessments kunnen vragenlijsten bevatten die attentiviteit als persoonlijkheid of vaardigheid beschrijven, aangevuld met observaties in professionele settings.

Attentiviteit wordt beïnvloed door factoren zoals slaap en lichamelijke gezondheid, cognitieve belasting, motivatie en arousal, omgevingsfactoren (ruimtelijke orde, geluidsniveau, verlichting) en leeftijd of neurologische aandoeningen. Stress, slaaptekort en alcoholgebruik kunnen de prestaties snel verminderen.

Toepassingen van attentivititeitsonderzoek liggen in onderwijs, arbeidsveiligheid, rijveiligheid en klinische diagnostiek. Trainingen gericht op attentiviteit, zoals aandachtstraining, mindfulness of korte, regelmatige rustpauzes, kunnen de vasthoudendheid en de filtratie van afleidingen verbeteren. Ontwerp van werkomgevingen en digitale interfaces kan attentiviteit ondersteunen door duidelijke stimuli en passende cognitieve belasting.