Adjuvanten

Adjuvanten zijn stoffen die aan vaccins of immuuntherapieën worden toegevoegd om de immuunrespons op een antigeen te versterken. In de vaccinologie vergroten adjuvanten doorgaans de omvang en/of de duurzaamheid van de humorale en cellulaire immuniteit, waardoor hogere antistofniveaus of langduriger bescherming kunnen ontstaan. Ze kunnen ook invloed uitoefenen op het type immuunrespons, bijvoorbeeld door de productie van antistoffen te stimuleren of Th1-responsen te bevorderen.

Adjuvanten kunnen bestaan uit immunostimulerende moleculen, zoals agonisten van Toll-like receptoren, die het aangeboren immuunsysteem activeren; of uit leveringssystemen zoals olie-in-water-emulsies en liposomen die antigeen beter presenteren aan antigen-presenterende cellen. Aluminiumzouten behoren tot de oudste en meest gebruikte adjuvanten in vaccinologie. Emulsies in olie-in-water (bijv. MF59, AS03) en liposoomgebaseerde systemen (bijv. AS01, AS04) worden eveneens toegepast. Sommige adjuvanten combineren een immunostimulans met een leveringssysteem om bredere of langdurigere bescherming te bieden.

Toepassingen: In menselijke vaccins ondersteunen adjuvanten vaccins tegen infectieziekten en zijn vooral waardevol bij nieuwe of weinig immunogene antigenen. Daarnaast wordt de term adjuvant ook in de geneeskunde gebruikt voor aanvullende therapie die naast de primaire behandeling wordt gegeven, zoals adjuvante chemotherapie na tumorresectie om terugkeer van kanker te verminderen.

Veiligheid en regelgeving: Adjuvanten ondergaan rigoureuze veiligheid- en werkzaamheidsbeoordelingen voordat ze worden goedgekeurd. Veelvoorkomende lokale reacties en tijdelijke systemische symptomen kunnen optreden; zeldzame bijwerkingen worden post-marketing gevolgd. Regelgevende instanties wegen de voordelen voor ziektepreventie af tegen de mogelijke risico’s.