zelfsprekend

Zelfsprekend is een Nederlands bijvoeglijk naamwoord dat zelf-evident, duidelijk of als gemeenlijk aanvaard wordt beschouwd. Het beschrijft uitspraken, normen of veronderstellingen die nauwelijks of geen verdere rechtvaardiging vereisen omdat ze binnen een bepaalde context als vanzelfsprekend gelden. In de dagelijkse taal kan vanzelfsprekend ook gebruikt worden om een stelling als vanzelf staand te qualifieren, bijvoorbeeld in zinnen als Het is zelfsprekend dat iedereen meewerkt.

Etymologie en betekenisontwikkeling: de term is samengesteld uit zelf‑ (zelf) ensprekend, een afleiding van spreken (spreken). Letterlijk verwijst het naar iets dat voor zich spreekt—een uitspraak of aanname die zonder bijkomende uitleg als waar wordt aangenomen.

Gebruik en nuance: zelfsprekend wordt vaak gebruikt in formele en informele teksten om aan te geven dat een conclusie of regel zonder verdere argumentatie door de luisteraar of lezer wordt aanvaard. Het heeft een iets minder sterke, maar nog steeds bevestigende connotatie vergeleken met vanzelfsprekend; waar vanzelfsprekend vaker ‘het gaat zonder gezegd te worden’ benadrukt, onderstreept zelfsprekend vooral dat iets in de gegeven situatie als normaal wordt beschouwd.

Verwant en verwisselbaar: verwante termen zijn vanzelfsprekend en evident, met subtiele verschil in nuance. Vanzelfsprekend verwijst vaker naar iets dat zonder uitleg kan worden aangenomen, terwijl zelfsprekend meer gericht is op wat binnen een context als logisch of aannemelijk wordt gezien.

Zie ook: vanzelfsprekend, evident, duidelijk.