vrijeloopkoppeling

Een vrijeloopkoppeling, ook wel een eenrichtingskoppeling of overrun-koppeling genoemd, is een mechanische koppeling die torque overdraagt in één richting en in de tegenovergestelde richting vrij laat draaien. Het doel is om ongewenste terugkoppeling te voorkomen en een aandrijving te laten decouplen wanneer een aangesloten as gaat verder draaien door inertie of bij veranderingen in snelheid.

De meest voorkomende typen zijn spragkoppelingen en rolkoppelingen. Bij spragkoppelingen grijpen sprags (veerbelaste blokjes) tussen de binnen- en buitenring zodat rotatie in de juiste vergrendelingsrichting wordt doorgegeven. In de omgekeerde richting buigen de sprags terug en kunnen de twee delen vrij ten opzichte van elkaar draaien. Rolkoppelingen gebruiken asymmetrische rollers die de beweging in één richting overnemen terwijl in de andere richting de koppeling loslaat.

Constructie en kenmerken: vrijeloopkoppelingen bestaan doorgaans uit een binnenring en een buitenring met de vergrendelingselementen daartussen. Ze zijn meestal compact, kunnen hoge belastingen dragen en vereisen regelmatig onderhoud volgens fabrikantvoorschriften.

Toepassingen: veelvoorkomende gebruiksgebieden zijn fietsen (vrijloop naaf), automatische transmissies van voertuigen, startersmechanismen en diverse industriële aandrijvingen waar decoupling bij snelheidsverschillen of uitslag gewenst is.

Voordelen en beperkingen: de structuur is eenvoudig en robuust, met direct koppel en weinig slip in de juiste richting. Nadelen zijn beperking tot één richtingskoppeling, slijtage bij hoge lasten en consumptie bij ongunstige marges of uitlijning.