spragkoppelingen

Spragkoppelingen, ook wel sprag-clutches genoemd, zijn een type terugsluitkoppeling die torque in één richting overbrengt en vrije rotatie in de andere richting mogelijk maakt. Ze bestaan uit een binnen- en buitenring met sprags daartussen; sprags zijn wigvormige of blokvormige elementen die contact maken met de ringen om koppel door te geven wanneer de juiste draairichting optreedt.

Werking: bij rotatie in de gewenste richting worden de sprags naar hun contactvlak gedrukt en klemmen tussen de ringen vast, waardoor het koppel kan worden doorgegeven. Draait de constructie in de omgekeerde richting, verschuiven of vallen de sprags terug uit de contactpunten, waardoor slip of vrije omwenteling ontstaat. Vaak zorgen veren of druksystemen ervoor dat de sprags onder normale omstandigheden goed gepositioneerd blijven.

Ontwerpvarianten en kenmerken: spragkoppelingen bestaan in verschillende configuraties, waaronder radiale en axiale uitvoeringen. Sprags kunnen vaste of scharnierende elementen zijn die zich tussen de binnen- en buitenring bewegen. Ze zijn doorgaans compact en robuust en leveren een hoge relatieve koppelcapaciteit, maar hun prestaties hangen af van smering, correct afgestelde speling en contaminatedie.

Toepassingen: spragkoppelingen worden veel toegepast in systemen waarin terugslag ongewenst is, zoals kranen en hijswerktuigen, conveyors en winches, aandrijfketens van motor naar tandwielkast, en sommige PTO- of hydraulische toepassingen. Ze voorkomen terugdraaien bij stilstand of startwikkelingen en bieden eenvoudige, onderhoudsarme one-way werking.

Onderhoud en selectie: bij aanschaf wordt gekeken naar koppelcapaciteit, radiale belasting, snelheid en smeringseisen. Periodiek onderhoud omvat inspectie van slijtage aan sprags en ringen, smering en controle op vervuiling. Correcte afstelling en juiste installatie zijn cruciaal om vastlopen of vroegtijdige slijtage te voorkomen.