verkiezingsniveau

Verkiezingsniveau is een begrip uit de politieke wetgeving en politieke wetenschappen dat verwijst naar het niveau van bestuur waarvoor een verkiezing wordt georganiseerd en waarbij stemmen worden uitgebracht. Het onderscheidt doorgaans nationaal (landelijk), regionaal of provinciaal, lokaal (municipale of gemeentelijke) en supranationaal (bijvoorbeeld de Europese Unie) verkiezingen. In sommige rechtsgebieden bestaan daarnaast speciale niveaus zoals waterschapsverkiezingen. Het begrip wordt gebruikt om de bevoegdheden, kieswetten en regels voor kandidatuur en stemrecht aan dat niveau te koppelen.

Het verkiezingsniveau bepaalt wie kan stemmen en wie kan worden verkozen, en waarvandaan de kieslijsten en kiesregisters worden beheerd. Ook de wijze van zeteltoewijzing, de opzet van kiesdistricten en de termijn van het mandaat hangen vaak af van het niveau. Verschillen in bevoegdheden en finance kunnen betekenen dat de baten en verantwoordelijkheden anders zijn per niveau. Daarnaast kunnen de regels omtrent kandidatuur, leeftijdseisen en politieke partijregistratie per niveau verschillen.

Praktische voorbeelden helpen het begrip te illustreren. In veel landen bestaan naast nationale verkiezingen ook provinciale, gemeentelijke en Europese verkiezingen, elk met eigen regels en electorale systemen. In Nederland bijvoorbeeld vinden verkiezingen plaats op verschillende niveaus: nationaal voor de Tweede Kamer, provinciaal voor de Provinciale Staten, lokaal voor de gemeenteraad en Europees voor het Europees Parlement, met afzonderlijke zetelverdeling en termijnafspraken. In België bestaan federale, regionale, communautaire, provinciale en gemeentelijke verkiezingen, elk met eigen jurisdictie en regels.

Het begrip verkiezingsniveau is nuttig voor vergelijkende politiek, wetgevingsanalyse en decentralisatievraagstukken, omdat het helpt te begrijpen wie wat kiest en welke bevoegdheden daarbij horen.