supranationaal

Supranationaal is een term die verwijst naar governance of organisaties waarin een deel van de beslissingsmacht buiten de nationale overheden ligt. In supranationale systemen kunnen besluiten worden genomen die bindend zijn voor alle lidstaten, en waarin nationale regeringen een deel van hun soevereiniteit hebben overgedragen aan een hoger gezag. Dergelijke besluiten kunnen directe werking hebben op burgers en bedrijven en regels kunnen nationaal recht overtreffen.

Belangrijkste kenmerken zijn onder meer centrale instellingen met bevoegdheden om regels op te leggen, een rechtsorde die boven nationaal recht staat, en onafhankelijke rechtbanken die geschillen afhandelen. Doorgaans geldt dat besluiten vaak door middel van gekwalificeerde meerderheid of dwangregelingen worden genomen, zonder dat elke lidstaat expliciet toestemt in elke maatregel.

De Europese Unie is het bekendste en meest uitgesproken voorbeeld van een supranationaal systeem. De EU kent instellingen zoals de Europese Commissie, het Europees Parlement en het Hof van Justitie, waarvan rulings en regelgeving in beginsel directe werking hebben in lidstaten. In toenemende mate geldt EU-wetgeving voor alle lidstaten, en nationale rechtsnormen moeten daarmee in overeenstemming zijn. Daarnaast worden sommige beleidsterreinen, zoals monetairbeleid via de Europese Centrale Bank, als supranationaal georganiseerd ervaren.

Historisch gezien ontstond het begrip na de Tweede Wereldoorlog, met het doel vrede en economische samenwerking te bevorderen. Tegenstanders benadrukken verlies van soevereiniteit en democratische legitimiteit, terwijl voorstanders efficiency, uniformiteit en gezamenlijke oplossingen voor grensoverschrijdende vraagstukken worden aangvoerd. Buiten de EU bestaan veel internationale organisaties die primair intergouvernementeel handelen, waarbij besluiten afhankelijk blijven van de instemming van lidstaten.