verinnerlichten

Verinnerlijken is het proces waarbij externe ideeën, normen, kennis of ervaringen worden opgenomen in iemands innerlijke wereld en daardoor deel gaan uitmaken van iemands houding, waarden en zelfbeeld. Het begrip wordt in de Nederlandse taal gebruikelijk in psychologie, pedagogiek, sociologie en religieuze en organisatorische contexten. Synoniemen zijn internalisering of verinnerlijking; verinnerlijken benadrukt de stap van extern naar intern en de opname in iemands identiteit.

Het proces verloopt langs verschillende mechanismen: sociale interactie, imitatie, instructie en herhaling; cognitieve verwerking zoals betekenisgeving en reflectie; en emoties die betrokken zijn bij de leerervaring. Internalisatie kan bewust plaatsvinden, bijvoorbeeld door reflectie op normen, of onbewust op basis van ervaringen en herhaalde prikkels.

In theorieën zoals die van Vygotsky wordt internalisering gezien als een overgang van handelen op extern niveau naar intern regelen van gedrag met behulp van mentale symbolen en taal. In educatie en organisatiekunde wordt internalisering gestimuleerd door betekenisvolle taken, relevantie, feedback en gelegenheid tot zelfregulatie. Kritisch gezien is verinnerlijking afhankelijk van context en machtsverhoudingen; wat als waardevol of noodzakelijk wordt geïnternaliseerd, kan cultureel bepaald zijn en kan leiden tot conformiteit of kritische houding.

In de praktijk kan verinnerlijken leiden tot duurzame gedragsverandering en een coherent zelfbeeld; men onderscheidt vaak tussen oppervlakkige aanpassing en diepe, blijvende internalisatie. Het begrip blijft daarom dynamisch en wisselvallig over tijd en situatie.