tussenwerpsel

Tussenwerpsel is een categorie van woordsoorten in het Nederlands die een korte uiting van emotie, houding of reactie uitdrukt. Het maakt geen deel uit van de syntactische structuur van de zin en heeft meestal geen grammaticale functie zoals onderwerp of werkwoord. Een tussenwerpsel bestaat doorgaans uit één woord of een korte uitroep en kan als op zichzelf staand deel van een gesprek voorkomen.

Voorbeelden van tussenwerpsels zijn Oh!, Ah!, Oeps!, Hé!, Eh!, Ach!, Au! en Jaja. Ze dringen emoties of reacties op, zoals verwondering, pijn, verbazing of aandacht. Sommige tussenwerpsels dienen ook als aanspreek- of aandachtroep, bijvoorbeeld Hé, jongen!, of Eh, wacht even. In veel gevallen fungeren ze als losse elementen die een toon zetten of de spreker in de conversatie positioneren.

Gebruik en plaats in de zin variëren. Een tussenwerpsel kan aan het begin van een zin staan, tussen zinnen door worden geplaatst of aan het eind verschijnen, vaak gescheiden door komma’s of uitroeptekens. Het is niet flexibel volgens grammaticale regels en kan niet worden vervoegd of verbonden met woorden van andere woordsoorten. In schrift kan het ook als streepje of tussenhaakjes voorkomen om de intonatie of pauze aan te geven.

Herkomst en terminology: de Nederlandse term tussenwerpsel komt van interjectie, en verwijst naar uitingen die ‘tussen de woorden’ worden geplaatst. In vergelijkingstalen wordt dit meestal vertaald als interjection. Het begrip omvat een breed scala aan korte, niet-fonctionele uitingen die in gesprekken pragmatische functies vervullen.