targetspecificiteit

Targetspecificiteit is de mate waarin een stof, medicijn, diagnostisch hulpmiddel of biotechnologische tool gericht is op een specifieke doelwit en weinig invloed heeft op andere mogelijke doelwitten. In farmacologie en biotechnologie is hoge targetspecificiteit wenselijk omdat het effect op de gewenste target maximaliseert terwijl bijwerkingen door andere targets beperkt blijven. Specificiteit wordt vaak onderscheiden van affiniteit of potency: affiniteit beschrijft de sterkte van de binding aan het doelwit, terwijl specificiteit aangeeft hoe selectief die binding is ten opzichte van alternatieve doelwitten.

Voorbeelden zijn onder meer monoklonale antilichamen die een enkel antigen op bepaalde cellen herkennen, of small-molecule geneesmiddelen die geselecteerd zijn voor één receptor of subtype. Bij genetische gereedschappen zoals CRISPR-Cas-systemen bepaalt de gids-RNA de targetspecificiteit, en off-targeting kan leiden tot ongewenste bijwerkingen.

Metingen en factoren: targetspecificiteit wordt beoordeeld met bindingaffiniteit (Kd), selectiviteitsindices en analyses van off-targets in zowel in vitro als in vivo systemen. Belangrijke invloedsfactoren zijn de structuur en vorm van het molecuul, de expressie- en distributiepatronen van het doelwit, en de dosering of leveringsmethode. Vaak is er een afweging tussen hogere specificiteit en potentie of effectiviteit.

Belang en uitdagingen: hoge targetspecificiteit verhoogt veiligheid en verlaagt collateral damage, maar kan bij heterogene aandoeningen beperkingen opleveren. In gene editing zijn off-target-effecten een belangrijke zorg; daarom worden high-fidelity varianten en betere gRNA-ontwerpen ontwikkeld. Toepassingen variëren van geneesmiddelontwikkeling en toxikologie tot landbouw en diagnostiek.