stervorming

Stervorming is het proces waarbij uit moleculaire wolken gravitationele samentrekking plaatsvindt en zo sterren ontstaan. Dit gebeurt vooral in gigantische moleculaire wolken in stervormingsgebieden, die voorkomen in de spiraalarmen van melkwegstelsels en in andere sterrenstelsels.

De fasen starten met fragmentatie van een wolk in dichtheidskernen. In elke kern vormt zich een protoster die groeit door accretie via een omringende schijf. Uitstroomwinden en jets moduleren de groei en verwijderen gas rondom. Als de centrale temperatuur hoog genoeg is (ruim miljoenen kelvin), start kernfusie en wordt de protoster een volwaardige ster; vaak blijven protoplanetaire schijven bestaan waar planeten kunnen vormen.

Er bestaan verschillende massale vormen: lage-massa stervorming en hoge-massa stervorming. Hoge-massa sterren ontstaan meestal in dichtbevolkte clusters en geven sterke radiatieve en dynamische terugkoppeling. Theoretische modellen variëren tussen monolithische ineenstorting en competitief accretie; in de praktijk spelen turbulentie, magnetische velden en feedback van jonge sterren een cruciale rol.

Uitkomsten zijn jonge sterrenclusters, meervoudige systemen en planeten in schijven. De initial mass function (IMF) beschrijft de verdeling van stermaten bij vorming; de stervormingsefficiëntie geeft aan hoeveel gas wordt omgezet in sterren en verschilt per regio.

Waarneming gebeurt vooral in infrarood en radio, omdat jonge sterren nog in stof bedekt zijn. Instrumenten zoals ALMA, Spitzer en Herschel leveren beelden en spectra van kernen en schijven; optische surveys met Gaia dragen bij aan afstanden en bewegingen.