sponzen

Sponzen (Porifera) zijn eenvoudige, sessiele dieren die meestal vastzitten aan een ondergrond. Ze komen voor in zoetwater en vooral in mariene omgevingen, zoals kustwateren en koraalriffen. Sponzen missen echte weefsels en organen; hun lichaam bestaat uit losse cellen die samenwerken bij filtratie, voedselopname en watercirculatie.

Het lichaam vertoont verschillende bouwplannen. In asconide, syconide en leuconide vormen zorgt een porussysteem voor een continue stroming van water door het organisme. Water stroomt via poriën (ostia) naar interne kanalen en verlaat het via de osculum. Choanocyten, cellen met flagellen, creëren de waterstroom en vangen voedseldeeltjes; amoebocyten of archaeocyten verdelen voedingsstoffen en spelen een rol bij regeneratie. Het skelet bestaat uit spicules (silica of calciumcarbonaat) en bij veel soorten uit spongine, een eiwit.

Voortplanting vindt zowel seksueel als asexueel plaats. Seksuele voortplanting omvat productie van sperma en eieren, bevruchting en ontwikkeling van vrije larven die tijdelijk rondzweven voordat ze vastzitten. Asexuele reproductie gebeurt door fragmentatie, budding of de vorming van gemmules bij sommige zoetwater-, koud- en warmwatersoorten.

Ecologie en habitat: sponzen spelen een belangrijke rol als filtereters, ze verwijderen een groot deel van de zwevende deeltjes uit het water en dragen zo bij aan waterkwaliteit. Ze bieden ook schuilplaatsen en microhabitats voor diverse kleine organismen en kunnen symbiotische relaties onderhouden met algen of bacteriën.

Menselijk gebruik en conservatie: in het verleden werden sponzen commercieel gewonnen als natuurlijke sponsen voor huishoudelijk gebruik. Tegenwoordig worden veel sponzen commercieel gekweekt of gedolven uit de natuur; ze blijven een onderwerp van ecologisch en biomedisch onderzoek. Sponzen kunnen kwetsbaar zijn voor vervuiling, klimaatverandering en overexploitatie, wat beheer en bescherming van leefgebieden vereist.