slaapritmes

Slaapritmes zijn de patronen van slapen en wakker zijn die iemand over meerdere dagen vertoont. Ze bepalen wanneer iemand actief is, wanneer naar bed wordt gegaan en hoe lang iemand slaapt. Deze ritmes variëren tussen individuen en in verschillende fasen van het leven. Slaapritmes worden voor een groot deel aangestuurd door een interne biologische klok, de circadiane klok, gesitueerd in de hypothalamus (het suprachiasmatische nucleus). Deze klok loopt ongeveer 24 uur en wordt primair ingesteld door het dag-nachtrooster; licht is de belangrijkste externe cue (entrainment). Andere factoren zoals sociale afspraken, maaltijden en fysieke activiteit dragen ook bij aan de synchronisatie van de klok.

Naast de circadiane klok speelt homeostase een rol: naarmate iemand langer wakker blijft, bouwt zich slaapdruk op en wordt slapen steeds uitnodigender. Samen bepalen circadiane ritme en slaapdruk wanneer iemand in slaap valt en hoe diep die slaap is.

Slaap bestaat uit afwisselende fases: NREM-slaap en REM-slaap, die in cycli van ongeveer 90 minuten voorkomen. Bij volwassenen zijn er doorgaans 4 tot 6 cycli per nacht; REM-slaap neemt vaak toe in de tweede helft van de nacht. Met leeftijd en bij bepaalde aandoeningen verandert de verdeling van deze fasen.

Slaapritmes kunnen van persoon tot persoon verschillen en verstoren door factoren zoals jetlag, ploegendienst, onregelmatig lichtschema of stilstaand sociaal ritme. Verstoringen kunnen leiden tot slaaptekort en problemen met functioneren. Behandeling richt zich op regelmatige slaap- en waakschema’s, voldoende blootstelling aan licht overdag, beperking van blauw licht ’s avonds en, indien nodig, medisch advies over melatonine of andere interventies.