sensatiezoekende

Sensatiezoekende is een term uit de psychologie die in het Nederlands meestal als sensatiezoekende of sensatiezoeker wordt gebruikt en verwijst naar een persoonlijkheidskenmerk. Het beschrijft de mate waarin iemand gevarieerde, nieuwe, complexe en intense sensaties en ervaringen opzoekt, en bereid is om daarvoor risico’s te nemen in lichamelijke, sociale of financiële zin.

Meting geschiedt vaak met vragenlijsten zoals de Sensation Seeking Scale (SSS) van Zuckerman; moderne varianten onderscheiden doorgaans vier facetten: Thrill and Adventure Seeking, Experience Seeking, Disinhibition en Boredom Susceptibility. Deze subtoetsen geven inzicht in uiteenlopende manieren waarop iemand sensaties zoekt, van avontuurlijk rijgedrag tot behoefte aan verandering en prikkelrijke ervaringen.

Onderliggende mechanismen hebben een biologische basis. Erfelijkheid speelt een rol en beloningssysteem in de hersenen, met dopamineregulatie, wordt vaak genoemd als component van sensatiezoeken. Omgevingsfactoren zoals opvoeding, cultuur en sociale context beïnvloeden hoe sensatiezoeken tot uitdrukking komt. Over het algemeen neemt sensatiezoeken af met de leeftijd, terwijl omgevingskansen en persoonlijke interesses een belangrijke rol blijven spelen.

Associaties en toepassingen: sensatiezoekende individuen vertonen vaker risicogedrag zoals extreem sporten, risicovol autorijden of experimenteel drugsgebruik, vooral in jongvolwassenheid. Tegelijkertijd worden positieve kanten toegeschreven, zoals hogere creativiteit, openheid voor ervaring en wendbaarheid bij leren en innovatie. Kritiekpunten betreffen variabiliteit in meetinstrumenten, overlapping met andere persoonlijkheidstrekken en culturele bias; sensatiezoeken is geen diagnose en roept geen standpunt op over intrinsieke waarde of welzijn.